Η παγκοσμιοποίηση της αλυσίδας εφοδιασμού κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και οι γενικές επιπτώσεις της

Εν συντομία, η αλυσίδα εφοδιασμού μόδας θα μπορούσε να συνοψιστεί ως εξής:

Παρά τη φαινομενική αυτή απλότητα, η εν λόγω αλυσίδα εφοδιασμού είναι για πολλές επιχειρήσεις εξαιρετικά πολύπλοκη, με μεγάλη γεωγραφική εξάπλωση, που εκτείνεται σε περισσότερες από 150 χώρες.

Η κλωστοϋφαντουργία αποτελεί σήμερα μια από τις σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες παγκοσμίως και παρέχει εργασία σε μεγάλο αριθμό πληθυσμού σε κάθε χώρα, δεδομένου ότι τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα διατίθενται συνήθως στην αγορά με σταθερό και μαζικό ρυθμό. Ταυτόχρονα, αποτελεί πηγή μεγάλης διαμάχης, δεδομένου ότι αναγνωρίζεται ως ένας μεγάλος ρυπογόνος κλάδος και ότι αυτή η παγκοσμιοποιημένη βιομηχανία επιτρέπει συνεχείς γεωγραφικές αλλαγές, οι οποίες μερικές φορές δημιουργούν αναξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και μισθούς.

Ο τομέας της κλωστοϋφαντουργίας, σε παγκόσμιο επίπεδο, δημιουργεί περιβαλλοντικές επιπτώσεις κυρίως σε πέντε στάδια της αλυσίδας αξίας:

• Εξόρυξη και παραγωγή πρώτων υλών στις περιοχές παραγωγής των προϊόντων, όπου δημιουργούνται διάφορες περιβαλλοντικές επιπτώσεις με την κατανάλωση νερού, τις χρήσεις γης, τη μόλυνση του εδάφους κ.λπ. Πολλές περιοχές παραγωγής πρώτων υλών βρίσκονται σε περιοχές με μειωμένη περιβαλλοντική προστασία.
• παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, όπου δημιουργούνται κυρίως επιπτώσεις που σχετίζονται με την κατανάλωση νερού και τη ρύπανση, την ατμοσφαιρική ρύπανση, τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και εκείνες που σχετίζονται με τη χρήση χημικών ουσιών, όπως βαφές, απορρυπαντικά κ.λπ. Και πάλι., πολλές περιοχές παραγωγής βρίσκονται σε περιοχές με μειωμένη περιβαλλοντική προστασία.

Η χρήση τοξικών ή/και επικίνδυνων ουσιών τόσο στην καλλιέργεια (στην περίπτωση του βαμβακιού, για παράδειγμα) όσο και στις διαδικασίες παραγωγής, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά το έδαφος, το νερό, τους αγρότες, τους εργαζόμενους στα εργοστάσια κ.λπ. Μια άλλη πολύ σημαντική αλλά αμφιλεγόμενη πτυχή είναι αυτή που σχετίζεται με τις συνθήκες ασφάλειας (σκληρές συνθήκες εργασίας) και υγιεινής (έκθεση σε επικίνδυνες ουσίες) των ανθρώπων που απασχολούνται στον τομέα αυτό στις αναπτυσσόμενες χώρες και συνήθως συνδέεται με κακές συνθήκες εργασίας (ωράρια) και μισθούς.

• Μεταφορά αγαθών από μακρινά κέντρα παραγωγής σε σημεία κατανάλωσης. Εφοδιαστική αλυσίδα που δημιουργεί σημαντικό αποτύπωμα άνθρακα.
• Κατανάλωση και υπερκατανάλωση που προέρχεται από το χαμηλό κόστος. Επιπτώσεις που προέρχονται από τη χρήση και το πλύσιμο των ενδυμάτων (κατανάλωση νερού, ενέργειας, απορρυπαντικών, απελευθέρωση μικροπλαστικών κ.λπ.). Ενώ η παγκόσμια κατανάλωση αυξάνεται, λόγω της πρόσβασης των αναπτυσσόμενων χωρών σε μοντέλα μαζικής κατανάλωσης, το ποσοστό χρήσης των ρούχων μειώνεται. Έτσι, μια άλλη σημαντική πρόκληση είναι στη συμπεριφορά των πελατών, ώστε να αλλάξει η νοοτροπία της κατανάλωσης από τη σκέψη της χρήσης και της απόρριψης ώστε να γίνει περισσότερο “κυκλική”.
• Διαχείριση αποβλήτων: Απόρριψη των ενδυμάτων από τους ανθρώπους. Η λειτουργία του συστήματος συλλογής και διαχείρισης που υπάρχει (εάν υπάρχει) και το πόσο προσβάσιμο είναι για τους ανθρώπους, το πως θα διαχειριστούν και που θα βρεθούν αυτά τα υπολείμματα είναι επίσης μια σημαντική πηγή περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Αυτό το ζήτημα της διαχείρισης των αποβλήτων είναι πολύ περίπλοκο, καθώς αφορά ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού και όχι μόνο την παραγωγή. Είναι, για παράδειγμα, πολύ σημαντικό για το τέλος της ζωής των ρούχων, αλλά και για τη χρήση των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων από τους πελάτες:  Τα τελευταία χρόνια, ο τομέας της κλωστοϋφαντουργίας έχει αναγνωριστεί ως ένας από τους μεγαλύτερους συντελεστές εντοπισμού πλαστικών στους ωκεανούς. Υπολογίζεται ότι περίπου 0,5 Mt πλαστικών μικροΐνων καταλήγουν ετησίως στους ωκεανούς, όταν απελευθερώνονται κατά το πλύσιμο των υφασμάτων που έχουν ως βάση κατασκευής το πλαστικό, όπως ο πολυεστέρας, το νάιλον ή το ακρυλικό.

Έτσι, το υφιστάμενο γραμμικό σύστημα δεν επιτρέπει την αξιοποίηση οποιουδήποτε οικονομικού οφέλους, μειώνει τα αποθέματα φυσικών πόρων, ρυπαίνει και υποβαθμίζει το περιβάλλον και τα οικοσυστήματα και συμβάλλει σε σημαντικές αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις σε τοπική, περιφερειακή και παγκόσμια κλίμακα.

Επιπλέον, η αλυσίδα αξίας είναι σε μεγάλο βαθμό εκτεταμένη και υπερβαίνει τα σύνορα, γεγονός που καθιστά δύσκολη τη δημιουργία ολοκληρωμένων μοντέλων κυκλικής οικονομίας που συμβάλλουν στη δημιουργία των κύκλων, καθώς και τον προσδιορισμό των εμπλεκόμενων παραγόντων.

Επί του παρόντος, τα κυκλικά μοντέλα σπάνια υιοθετούνται από τη βιομηχανία, και τα ρούχα, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, δεν επαναχρησιμοποιούνται και λιγότερο από το 1% των υλικών που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ρούχων προέρχεται από ανακυκλωμένα υλικά, πράγμα που σημαίνει ότι τα υφασμάτινα απόβλητα δεν μπορούν να είναι διαχειρίσιμα.

Για να συνοψίσουμε αυτό το μέρος, ο κλάδος της κλωστοϋφαντουργίας και της μόδας αποτελείται από τεράστιες προκλήσεις σε διάφορους βασικούς τομείς και σε διάφορα στάδια:

• Γεωργική ρύπανση που συνδέεται με την παραγωγή αδρανών υλικών (βαμβάκι)
• Χημική ρύπανση (π.χ. για βαφή)
• Χρήση νερού και άλλες σπατάλες
• Ρύπανση από τις μεταφορές λόγω εισαγωγών και εξαγωγών
• Ανθρώπινα δικαιώματα (αποκεντρωμένο εργατικό δυναμικό)

Επίσης, η διαφάνεια και η ιχνηλασιμότητα στα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα και τα είδη ένδυσης αποτελούν βασικό ζήτημα προς την κατεύθυνση της βιωσιμότητας.