Προς τα πού οδεύει το μέλλον της μόδας;

Θα γίνει ποτέ βιώσιμη η βιομηχανία της μόδας; Αυτό το ανησυχητικό θέμα, το οποίο συζητείται συχνά από εμπειρογνώμονες, ερευνητές, πελάτες και ακαδημαϊκούς, παραμένει αναπάντητο. Πρόκειται για μια θολή και ευρεία έννοια που απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση της περιβαλλοντικής ηθικής και της ηθικής αξίας. Το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι, όταν πρόκειται για τη βιωσιμότητα της μόδας, τα ανθρώπινα δικαιώματα πρέπει να γίνονται σεβαστά και να προστατεύονται και τα οικολογικά όρια πρέπει να διατηρούνται. Η βιομηχανία θα πρέπει να καλύπτει τις ανάγκες της σημερινής γενιάς χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την επόμενη.

Ο Sandy Black, καθηγητής Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Μόδας και Κλωστοϋφαντουργίας με έδρα το Λονδίνο, βλέπει μια ιδανική λύση στα κύρια προβλήματα της κλωστοϋφαντουργίας.

• Τα ρούχα δεν απορρίπτονται πλέον στις χωματερές. Λόγω της ευρείας αποτελεσματικότητας των διαδικασιών ανακύκλωσης από ύφασμα σε ύφασμα, υπάρχουν παντού υποδομές που καθιστούν απλή την επιστροφή, την ανταλλαγή και την επαναχρησιμοποίηση των ανεπιθύμητων ρούχων.
• Η προσέγγιση των φθηνών ρούχων πρέπει να αλλάξει. Οι τιμές έχουν σκόπιμα μειωθεί για τη μαζική αγορά στο πλαίσιο του ” race to the bottom “. Η τιμή πώλησης πρέπει να αυξηθεί προκειμένου να αντιπροσωπεύει το πραγματικό κόστος και την πραγματική αξία.
• Μείωση της σπάταλης παραγωγής και κατανάλωσης. Η κατασκευή μικρών παρτίδων και η κατασκευή κατά παραγγελία, προάγουν τη μεγαλύτερη φθορά, αποτελώντας το νέο πρότυπο.
• Στήριξη και φορολογικές ελαφρύνσεις για τις μικρές και πολύ μικρές εταιρείες μόδας που επιδιώκουν τη βιώσιμη καινοτομία.

Είναι, ωστόσο, ένα είδος μύθου της βιώσιμης μόδας στο μέλλον; Ας δούμε τα αδιάσειστα στοιχεία.

Η βιωσιμότητα, η οικολογική μόδα και η ηθική μόδα εμφανίζονται συχνά στις ετικέτες των κορυφαίων εταιρειών μόδας. Πολλά ενδύματα προωθούνται ως ουδέτερα ως προς τον άνθρακα, βιολογικά ή vegan. Αυτές οι γενικεύσεις, έχουν σχεδόν χάσει τη σημασία τους, καθώς οι μάρκες τις χρησιμοποιούν με ενθουσιασμό για να επιστήσουν την προσοχή στα ευνοϊκά χαρακτηριστικά των προϊόντων τους, ενώ συχνά παραλείπουν τα μειονεκτήματα. Μόνο το 20% των εταιρειών μόδας μοιράζονται λεπτομέρειες σχετικά με την κατάσταση βιωσιμότητάς τους στους ιστότοπούς τους, σύμφωνα με την Rankabrand, έναν ολλανδικό οργανισμό βιωσιμότητας. Πάνω από το 63% των εμπορικών σημάτων μόδας αναφέρουν τη βιωσιμότητα μόνο στους ιστότοπούς τους. Αυτό υποδηλώνει ότι δεν εφαρμόζουν βιώσιμες πρακτικές, αλλά αντίθετα υιοθετούν τις τρέχουσες τάσεις του branding. Η αποκρυπτογράφηση του τι πραγματικά κάνουν οι επιχειρήσεις είναι αρκετά δύσκολη λόγω της απουσίας τυποποιημένης γλώσσας ή ρυθμιζόμενων πλαισίων. Οι περισσότερες από αυτές βασίζονται σε συνθετικά υλικά που παράγονται από ορυκτά καύσιμα, επειδή είναι πιο προσιτά, προσαρμοστικά και προσιτά από τα φυσικά υλικά, διατηρώντας παράλληλα χαμηλή τιμή για τις ταχέως μεταβαλλόμενες τάσεις της μόδας. Ως αποτέλεσμα, ο πολυεστέρας έχει εξελιχθεί στην πιο δημοφιλή συνθετική ίνα και σήμερα αντιπροσωπεύει περισσότερο από το ήμισυ της συνολικής παραγωγής ινών παγκοσμίως. Κατασκευάζεται από μη ανανεώσιμους πόρους, εξάγεται και επεξεργάζεται με πολλή ενέργεια και παράγει πολλά υποπροϊόντα.

Η ανακύκλωση, η μεταπώληση, η ενοικίαση, η επαναχρησιμοποίηση και η επισκευή προωθούνται ως φιλικές προς το περιβάλλον επιχειρηματικές μέθοδοι. Η θλιβερή πραγματικότητα είναι ότι όλοι οι πειραματισμοί και οι “καινοτομίες” της βιομηχανίας της μόδας τα τελευταία 25 χρόνια απέτυχαν να μειώσουν τις περιβαλλοντικές της επιπτώσεις. Η παραγωγή πουκαμίσων και παπουτσιών έχει υπερδιπλασιαστεί το τελευταίο τέταρτο του αιώνα. Η παγκοσμιοποίηση έχει διευρύνει τα όρια της βιομηχανίας και η πολυεπίπεδη αλυσίδα εφοδιασμού της γίνεται όλο και πιο περίπλοκη.

“Υπάρχουν ακόμη πολύ, πολύ λίγες μάρκες που γνωρίζουν από πού προέρχονται τα προϊόντα τους στην αλυσίδα εφοδιασμού και ακόμη λιγότερες από αυτές έχουν συνάψει ενεργές σχέσεις με αυτούς τους προμηθευτές για να μειώσουν το αποτύπωμα άνθρακα” – η περιβαλλοντολόγος Linda Greer.

Η ανακύκλωση έχει ελάχιστο αντίκτυπο στη μείωση της περιβαλλοντικής ζημίας. Λιγότερο από το 1% του συνόλου των ρούχων ανακυκλώνεται σε νέα ρούχα, λόγω των αδύναμων εγκαταστάσεων ανακύκλωσης και της χαμηλότερης ποιότητας των ινών. Οι εφευρέτες αναπτύσσουν ολοένα και περισσότερο εναλλακτικές λύσεις βιολογικής προέλευσης για τα συμβατικά συνθετικά που παράγονται από ορυκτά καύσιμα (π.χ. πολυεστέρας) και υλικά που παράγονται από ζώα (π.χ. δέρμα). Δυστυχώς, αυτές οι ανακαλύψεις αντιμετωπίζουν προβλήματα λόγω του υψηλού αρχικού κόστους, των σημαντικών κεφαλαιακών απαιτήσεων, της απροθυμίας αλλαγής και της έλλειψης κατάλληλης τιμολόγησης.

Για ένα τέταρτο του αιώνα, οι πελάτες συνηθίζουν την ελεύθερη αγορά. Τους είναι δύσκολο να εγκαταλείψουν το πλήθος των αγαθών στα οποία έχουν πρόσβαση σε χαμηλή τιμή. Το να ζητάμε από τους πελάτες να αγοράζουν πιο ακριβά, οικολογικά ρούχα και να ακολουθούν ορισμένες οικολογικές αξίες εξακολουθεί να είναι αναποτελεσματικό.

Πηγή: Canva Pro repository, author: Maica via canva.com

Η μόδα, όπως όλες οι βιομηχανίες, είναι μέρος ενός ευρύτερου συστήματος. Είναι ένα σύστημα που βασίζεται στην επέκταση. Από εμπορική άποψη, θα απαιτηθεί η εκπαίδευση των πελατών και μια προσέγγιση “καρότο και μαστίγιο” για να πειστούν οι εταιρείες να αλλάξουν τις διαδικασίες λειτουργίας τους ώστε να είναι πιο οικολογικά υπεύθυνες. Το επιζήμιο status quo της βιομηχανίας θα συνεχιστεί μέχρι να πιστέψει ότι οι πελάτες της θέλουν βιώσιμη μόδα και ότι μπορεί να είναι οικονομικά αποδοτική γι’ αυτούς. Επί του παρόντος, η ευαισθητοποίηση των καταναλωτών δεν αντικατοπτρίζει πάντα την αγοραστική συμπεριφορά. Μόλις οι πελάτες αρχίσουν να ανταμείβουν πραγματικά τις εταιρείες για τις δίκαιες αμοιβές, τη χρήση οργανικών υλικών, τις κυκλικές γραμμές παραγωγής και ούτω καθεξής, θα μπορούσαμε να περιμένουμε οφέλη στην ανάπτυξη της βιωσιμότητας.

Οι κυβερνήσεις πρέπει επίσης να παρέμβουν για να αναγκάσουν τις εταιρείες να πληρώσουν για την επιβλαβή επίδρασή τους στο περιβάλλον. Οι φόροι άνθρακα και νερού θα πρέπει να αποθαρρύνουν τη χρήση τους, να ενισχύσουν την καινοτομία και να επιταχύνουν την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με τα τέλη για τη χρήση παρθένου πλαστικού, στα οποία θα περιλαμβάνεται και ο πολυεστέρας (σύσταση κυβερνητικής επιτροπής στο Ηνωμένο Βασίλειο). Υπάρχουν επίσης σχέδια για την εφαρμογή κανόνων που αναγκάζουν τους παραγωγούς να πληρώνουν εκ των προτέρων το κόστος της απόρριψης των προϊόντων τους (στην Καλιφόρνια για αρκετές κατηγορίες) ή νομοθεσία που αναγκάζει τις μάρκες μόδας να μοιράζονται και να τηρούν τις δεσμεύσεις της εφοδιαστικής τους αλυσίδας, τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, την αναφορά μισθών σε σύγκριση με την καταβολή ενός μισθού διαβίωσης κ.λπ. (στην πολιτεία της Νέας Υόρκης).

Η ολιστική σκέψη πρέπει να είναι μια συνεργατική και ανοικτή προσέγγιση που να φέρνει κοντά τις μάρκες, τις αλυσίδες λιανικής και τις διατομεακές πρωτοβουλίες. Με τη συγκέντρωση απόψεων από ακαδημαϊκούς, σχεδιαστές μόδας, ιδιοκτήτες επιχειρήσεων, πελάτες και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, εξετάστηκαν αυτά τα ζητήματα, καθώς και πιθανές λύσεις. Οι δυνατότητες του συστήματος της μόδας ως ισχυρό εργαλείο για τον κοινωνικό και περιβαλλοντικό μετασχηματισμό μπορούν να είναι αξιοσημείωτες.