Zrównoważony biznes w praktyce

1. 1. 1. Definicja zrównoważonej działalności gospodarczej

Czym jest zrównoważona działalność gospodarcza? Zrównoważona działalność gospodarcza to taka, w ramach której firmy zmniejszają swój negatywny wpływ na środowisko, jednocześnie kontynuując osiąganie zysków. Wychodząc od tej definicji, warto zaznaczyć, że nie ma jednego lub standardowego sposobu na zrównoważony rozwój firmy. Zrównoważona działalność gospodarcza może koncentrować się na bardzo konkretnych elementach działalności – takich jak recykling – lub być częścią holistycznej strategii, która ma zastosowanie we wszystkich obszarach firmy; od koncepcji ekologicznej po zarządzanie zasobami ludzkimi lub strategie dystrybucji. Możemy jednak dokonać przeglądu niektórych głównych odniesień do zrównoważonego rozwoju biznesu.

1. 1. 2. Cele zrównoważonego rozwoju i ich realizacja

Wspomnieliśmy już o celach zrównoważonego rozwoju jako głównej polityce międzynarodowej w zakresie zrównoważonego rozwoju. Polityka ta ma bezpośredni wpływ na sektor przedsiębiorstw. Forum Biznesowe Celów Zrównoważonego Rozwoju, którego gospodarzami były Międzynarodowa Izba Handlowa, Departament Spraw Gospodarczych i Społecznych ONZ oraz United Nation Global Compact, zostało zorganizowane po raz piąty w 2020 roku. W trakcie piątej edycji konferencji szczególną uwagę poświęcono roli sektora przedsiębiorstw w osiąganiu celów zrównoważonego rozwoju. W 2017 roku Forum uznało rolę biznesu za kluczową z perspektywy dotrzymania obietnicy osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu i zadeklarowało, że: „Cele zrównoważonego rozwoju tworzą nowe perspektywy dla wszystkich firm, których rozwiązania biznesowe mogą stanowić odpowiedź na potrzeby i ambicje świata. Rozwiązania te umożliwią firmom lepsze zarządzanie ryzykiem, przewidywanie popytu, budowanie pozycji na rozwijających się rynkach, zabezpieczanie dostępu do potrzebnych zasobów i wzmacnianie łańcuchów dostaw, jednocześnie otwierając przed światem drzwi do zrównoważonego i sprzyjającego włączeniu społecznemu rozwoju”.

Dlatego też cele zrównoważonego rozwoju często promuje się jako pakiet możliwości dla przedsiębiorców. Według ekspertów, osiągnięcie globalnych celów zrównoważonego rozwoju może do roku 2030 przyczynić się do powstania 60 obszarów działalności rynkowej, w których przedsiębiorstwa będę mogły wygenerować oszczędności i przychody o łącznej wartości szacowanej na 12 bilionów dolarów. Praca nad innowacjami, zrównoważoną produkcją i konsumpcją, wykorzystaniem zasobów i zatrudnieniem, będzie pozytywnie wspierać przemysł.

Obecnie realizacja celów zrównoważonego rozwoju przez firmy opiera się na bardzo praktycznych aspektach, które należy wziąć pod uwagę. Kompas celów zrównoważonego rozwoju pomaga firmom dostosować się do wymogów, a także określić i zarządzać swoim wkładem w realizację celów. Ten przewodnik, opracowany przez GRI, United Nations Global Compact oraz Światową Radę Biznesu na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju, przedstawia 5 kluczowych kroków do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju w biznesie (SDG Compass, s.f.).

Źródło: https://sdgcompass.org/wp-content/uploads/2016/05/019104_SDG_Compass_Guide_2015_v29.pdf

Jak pokazano na tej infografice, pierwszym krokiem do wdrożenia celów zrównoważonego rozwoju w działalności gospodarczej jest ich zrozumienie.

Następnie należy ustalić priorytety, ponieważ niemożliwe jest realizowanie wszystkich celów jednocześnie, nawet jeśli niektóre z nich są ze sobą powiązane. Na tym etapie kompas celów zrównoważonego rozwoju zaleca mapowanie łańcucha wartości firmy w celu zidentyfikowania obszarów jego wpływu (chodzi na przykład o surowce potrzebne do produkcji tekstyliów, dostawców, logistykę, dystrybucję, użytkowanie produktu i koniec jego cyklu życia. Następnie, wykorzystując odpowiednie wskaźniki, należy zmierzyć ten wpływ i wykorzystać zebrane dane jako punkt odniesienia do określenia priorytetów.

Po ustaleniu priorytetów należy opracować cele danego przedsiębiorstwa. Cele te powinny być powiązane z kluczowymi wskaźnikami wydajności (KPI), które umożliwią mierzenie postępów i określenie poziomu ambicji. Ten krok powinien zakończyć się ogłoszeniem zobowiązania do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju.

Krok 4 polega na wdrożeniu postanowień celów zrównoważonego rozwoju we wszystkich obszarach działalności przedsiębiorstwa. Dla przykładu, za przewodnikiem: jeśli firma zdecyduje się realizować cel zrównoważonego rozwoju nr 12 (odpowiedzialna konsumpcja i produkcja) poprzez wycofanie produktów chemicznych, powinno to obejmować wszystkie obszary danego przedsiębiorstwa. Zmiany należy zatem wprowadzić w dziale badań i rozwoju, łańcucha dostaw, itp. Ponadto przewodnik zaleca nawiązywanie relacji z innymi przedsiębiorstwami po to, by wspólnie realizować cele zrównoważonego rozwoju.

Ostatni krok dotyczy sprawozdawczości z realizacji tych celów. Należy zauważyć, że metoda ta – poza przedsiębiorstwami – ma zastosowanie do wszelkiego rodzaju inicjatyw, takich jak stowarzyszenia lub konkretne projekty.

Oto kilka przykładów działań, które mogą przybliżyć firmy odzieżowe do realizacji celów zrównoważonego rozwoju.

Cel 1 (koniec z ubóstwem): zapewnienie godnych warunków pracy i płacy dla pracowników zaangażowanych w procesy produkcji odzieży. Wdrożenie w firmach norm ochrony pracowników.

Cel 5 (równość płci): spośród około 60 milionów pracowników przemysłu odzieżowego na całym świecie, 75% stanowią kobiety. Dlatego szczególną uwagę poświęca się bezpieczeństwu pracowników, walce z dyskryminacją kobiet w ciąży lub przemocą fizyczną i werbalną w miejscu pracy.

Cel 6 (czysta woda i warunki sanitarne): woda jest nośnikiem części zanieczyszczeń generowanych przez przemysł tekstylny (farbowanie itp.). Poprawa funkcjonowania gospodarki wodnej może przybliżyć nas do osiągnięcia tego celu.

Cel 12 (odpowiedzialna konsumpcja i produkcja): realizacji tego celu może sprowadzać się do unikania przypadków nadprodukcji. Ciekawym projektem jest na przykład ten zaproponowany przez hiszpańską firmę Deleite Wear, która ponownie wykorzystuje odpady tekstylne branży HoReCa do produkcji nowej odzieży roboczej i towarów dla tego sektora.

Cel 13 (działania w dziedzinie klimatu): dbałość o rolnictwo w przypadku włókien naturalnych, efektywność energetyczna w łańcuchu dostaw, produkcja lokalna.

Cel 14 (życie pod wodą): działania mające na celu uniknięcie zanieczyszczania wody, ale także działania mające na celu uniknięcie uwalniania mikroplastiku podczas prania odzieży. Wyławianie tworzyw sztucznych z morza oraz ich ponowne wykorzystanie w procesie tworzenia nowych ubrań.

Cel 15 (życie na lądzie): dbanie o dobrostan zwierząt. Unikanie futer.

Źródło: freepik

3. Gospodarka o obiegu zamkniętym: definicja i zasady

Koncepcji zrównoważonego rozwoju towarzyszy wspierająca ją koncepcja gospodarki o obiegu zamkniętym. To zrozumiałe, ponieważ wszystko, co funkcjonuje w obiegu zamkniętym, jest zrównoważone, a „zrównoważony rozwój” jest ostatecznym celem osiąganym po realizacji wszystkich wcześniejszych celów.

Gospodarka o obiegu zamkniętym proponuje model ekonomiczny i produkcyjny oparty na zrównoważonym rozwoju oraz oszczędzaniu zasobów i źródeł energii. W obiegu zamkniętym towary są produkowane, konsumowane, poddawane recyklingowi, a następnie ponownie produkowane i konsumowane. Jest to najnowsza i ciesząca się coraz większą popularnością koncepcja odnosząca się do ekonomii i środowiska naturalnego, ponieważ zmierza do wydłużenia cyklu życia produktów.

W tym sensie koncepcja gospodarki o obiegu zamkniętym obejmuje wszystkie etapy cyklu życia produktu, od jego projektowania i produkcji, poprzez przetwarzanie i konsumpcję, aż po utylizację, recykling i ponowne wykorzystanie. Już samo projektowanie produktów, które w całym cyklu życia zużywają mniej zasobów, może sprawić, że będą one trwalsze.

Gospodarka o obiegu zamkniętym wymaga również bardziej wydajnych procesów produkcyjnych. Tutaj nacisk kładzie się przede wszystkim na dążenie ograniczenia wpływu produkcji na środowisko naturalne i społeczeństwo; na przykład poprzez promowanie innowacyjnych procesów przemysłowych lub bardziej zrównoważonych dostaw. Tak więc przejście całej gospodarki na model obiegu zamkniętego stanowi globalne wyzwanie. Sam obieg zamknięty jest z kolei uważany zarówno za nowy paradygmat, jak i narzędzie odpowiedzialnej i zrównoważonej eksploatacji zasobów materialnych i ludzkich, maksymalizujące ilość odzyskiwanych odpadów.

Źródło: Image by rawpixel.com on Freepik

Istnieje wiele definicji gospodarki o obiegu zamkniętym i wszystkie z nich są poprawne, nawet jeśli różnią się w niektórych aspektach. Ogólnie rzecz biorąc, można uznać, że gospodarka o obiegu zamkniętym to model ekonomiczny, który obejmuje wszystkie działania mające na celu:

• Minimalizację ilości wydobywanych surowców
• Tworzenie produktów oraz świadczenia usług o jak najdłuższym cyklu życia i najniższym śladzie węglowym w sposób zużywający możliwie jak najmniej energii
• Osiągnięcie niższego śladu węglowego.
• Maksymalizację recyklingu produktów końcowych.

Kolejnym krokiem po osiągnięciu powyższych celów musi być maksymalne zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów, a nawet ich wyeliminowanie.

W myśl tego stwierdzenia, gospodarką o obiegu zamkniętym można określić każdą działalność, której celem jest uwzględnienie możliwości regenerowania produktu jeszcze na etapie projektowania, i która zmierza do wydłużenia cyklu życia danego produktu, w efekcie generując większą wartość dla użytkownika.

4. Diagram gospodarki o obiegu zamkniętym

Stworzony przez Ellen MacArthur Foundation, diagram gospodarki o obiegu zamkniętym, zwany także diagramem motylkowym, ilustruje ciągły przepływ materiałów w gospodarce o obiegu zamkniętym. Diagram gospodarki o obiegu zamkniętym (luty 2019 roku).

Źródło: https://ellenmacarthurfoundation.org/circular-economy-diagram

Istnieją dwa główne cykle – cykl techniczny i cykl biologiczny. W cyklu technicznym produkty i materiały są utrzymywane w obiegu poprzez procesy takie jak ponowne użycie, naprawa, regeneracja i recykling. W cyklu biologicznym składniki odżywcze z materiałów biodegradowalnych są zwracane planecie, aby przysłużyć się odbudowie środowiska naturalnego.

Cykl techniczny

Można wyróżnić różne strategie mające zastosowanie do wszystkich produktów i/lub usług wykorzystujących materiały techniczne takie jak: urządzenia gospodarstwa domowego, maszyny, samochody, itp.

Najbardziej pożądane w modelu cyrkularnym jest wykorzystanie tych kręgów, które są najbliżej użytkownika: oszczędzanie zasobów jest zawsze lepszym wyjściem niż ponowne użycie; ponowne użycie ma pierwszeństwo przed regeneracją, a wszystkie poprzednie strategie są cenione bardziej niż recykling.

Cykl biologiczny

W tym cyklu dominującą rolę odgrywają naturalne procesy biologiczne. Z jednej strony, produkty w nim uczestniczące muszą być zaprojektowane tak, aby mogły powrócić do systemu poprzez procesy biologiczno-chemiczne, takie jak kompostowanie.

Z drugiej zaś strony warto podkreślić potencjał efektu kaskadowego, polegającego na ponownym wykorzystaniu części głównego produktu i wygenerowania z niego wartościowej części innego produktu. Na przykład bawełna z tkaniny odzieżowej może być ponownie wykorzystana jako obicie sofy.

5. Przyszłe trendy

Udział recyklingu w obiegu zamkniętym musi stopniowo maleć, ponieważ nie utrzymuje on ani nie zwiększa wartości produktów. I chociaż przyczynia się do osiągnięcia celów określonych przez gospodarkę o obiegu zamkniętym, nie możemy zapominać o fakcie, że jest to proces wysoce energochłonny.

W latach 90. narodziła się koncepcja ekoprojektu. Wzrost swojej popularności zawdzięcza temu, że niektóre grupy społeczne zaczęły preferować produkty przyjazne dla środowiska.

Koncepcja ta narodziła się z potrzeby zminimalizowania potencjalnego wpływu produktu na środowisko, zmieniając tradycyjny sposób postępowania przemysłu. Dotychczas skupiał się on na naprawianiu szkód środowiskowych, a chodziło o to, by zapobiec ich powstawaniu. W tym sensie ekoprojektowanie zaczęło koncentrować się na zasadzie zapobiegania, a nie korygowania.

Ekoprojektowanie ma odgrywać istotną rolę, biorąc pod uwagę, że przybliży ludzkość do osiągnięcia innych kluczowych celów, takich jak:

• zwiększenie trwałości lub wydłużenie cyklu życia produktów i usług
• ulepszanie i obniżanie kosztów konserwacji, tworzenie innowacyjnych modeli biznesowych, które przekształcają produkty w usługi i w których konserwacja nabiera zasadniczej wartości, przy jednoczesnym zachowaniu istotnych cech produktu.
• zwiększenie wskaźnika częstości napraw i/lub ponownego użycia produktu, ponieważ są to rozwiązania tańsze niż jego ponowna produkcja